Przez tysiąc lat Polskę i Niemcy dzieliło wiele. Park Mużakowski łączy. Przecięte graniczną Nysą Łużycką XIX-wieczne ogrody są wspaniałym założeniem przestrzennym, którego utrzymanie wymaga stałej współpracy.
Wpisując w 2004 r. Muskauer Park na Listę Światowego Dziedzictwa, UNESCO doceniło nie tylko bezcenną wartość zabytku, ale również realizowany z powodzeniem od blisko ćwierćwiecza polsko-niemiecki projekt rewitalizacji. Gdy patrzymy na te bezkresne łąki, majestatyczne drzewa, wodne oczka i meandrujące strugi, trudno uwierzyć, że nie są one dziełem natury. A nie są, bo Park Mużakowski jest ogrodem w stylu angielskim, czyli skomponowanym tak, by sprawiać wrażenie naturalnego. Jest przy tym dziełem imponującym. Jego założenie wymagało ukształtowania terenu o powierzchni przekraczającej 7 km2, obsadzenia w przemyślany sposób roślinnością, a wreszcie poprowadzenia ścieżek i dróg tak finezyjnie, by nie szpecąc krajobrazu, prowadziły do najskrytszych nawet parkowych zakątków.
Raj z małżeńskiego kontraktu
Zachwycający park założył w pierwszej połowie XIX w. książę Hermann von Pückler-Muskau. Łącząc w harmonijną całość naturę, kulturę i technikę swoich czasów, stworzył jedno z najwybitniejszych w Europie założeń ogrodowych. Na jego życzenie posadzono 800 tys. drzew i 42 tys. krzewów. Nad Nysą Łużycką i mniejszymi parkowymi strugami przerzucono malownicze mostki. Park Mużakowski stał się istnym Rajem na Ziemi. Urzeczywistnionym, odwiecznym ludzkim marzeniem. Przedsięwzięcie wymagało jednak środków znacznie przekraczających możliwości księcia. Zdeterminowany pojął za żonę starszą, ale bogatą kobietę. Dał jej nazwisko i tytuł. Wykorzystał pieniądze. Małżeński kontrakt, jakich w historii ludzkości zawarto wiele. Gwarancji szczęścia nie dawał, ale zarysowane z rozmachem plany dało się zrealizować. Niestety, pieniądze łatwiej się wydaje, niż zdobywa. Utrzymanie ogrodu doprowadziło wkrótce księcia na skraj bankructwa i zmusiło do sprzedaży majątku. Szczęśliwie, kolejni właściciele nie wprowadzili żadnych zmian i duch księcia triumfuje. Park jest idealnym miejscem romantycznych spacerów. Do dyspozycji zwiedzających są także stylowe powozy i łódki. Na polskim brzegu Nysy Łużyckiej znajduje się około 2/3 założenia (około 5 km2), sięgając granic miasta Łęknicy. Niemiecka część otacza książęcą rezydencję w Bad Muskau. Z poruszaniem się po całym obszarze nie ma najmniejszego problemu, odkąd Polska dołączyła do strefy Schengen.
Perła kultury i cud natury
Co ciekawe, Muskauer Park rozpościera się w centralnej części Łuku Mużakowskiego, wybitnej moreny czołowej ukształtowanej przez lodowiec 300-230 000 lat temu. Trudno powiedzieć, czy zakładając swój cudowny ogród, książę zdawał sobie sprawę, że ozdabia na ludzką modłę fenomenalne dzieło natury. Zapewne nie miał o tym pojęcia, bo w jego czasach nikomu nie śniło się nawet o zdjęciach satelitarnych. A właśnie na nich widać najlepiej, z jak niezwykłym tworem mamy do czynienia. W porównaniu z analogicznymi formacjami geologicznymi na naszej planecie Łuk Mużakowski jest niewielki, bo zajmuje powierzchnię zaledwie 170 km2. Jednak nie ma na świecie drugiej moreny tak wyraźnie zarysowanej w terenie. Tworzącej do tego niemal idealnie symetryczną podkowę. Otwartą ku północy, o rozpiętości ramion nieco ponad 20 km. Powierzchnia całego Łuku jest lekko pofałdowana, przy czym różnice wysokości nie przekraczają nigdzie 100 m. Naturalny, polodowcowy krajobraz uległ na Łuku poważnym zmianom, ponieważ przez blisko sto lat, poczynając od połowy XIX w. (a więc już po założeniu Parku Mużakowskiego), prowadzono na nim intensywnie prace górnicze. Eksploatowano pokłady węgla brunatnego. Dopiero gdy zaniechano wydobycia, przyroda zaczęła zabliźniać rany. Liczne, nieużywane wyrobiska podeszły wodą, zamieniając się w malownicze zbiorniki wodne. Cały teren zaczął porastać roślinnością. Ze względu na niepowtarzalną budowę geologiczną Łuk objęto ochroną. A że fenomen natury dzielimy podobnie jak książęcy ogród z Niemcami (Saksonią i Brandenburgią; polska część liczy 75 km2 powierzchni), działania ochronne wymagają międzynarodowej współpracy. Z tego względu w 2011 r. Łukowi Mużakowskiemu nadano status Geoparku Europejskiego.
Kurort Bad Muskau (w języku łużyckich Słowian: Mužakow albo Kupjel Mužakow) z książęcym pałacem i idyllicznymi ogrodami:
www.badmuskau.de
www.park-muzakowski.pl
Na rynku w miasteczku znajduje się luksusowy godny polecenia hotel, nawiązujący komfortową ofertą i nazwą do Parku Mużakowskiego: „Kulturhotel Fürst Pückler Park”, www.moorbad.de
Zdjęcia satelitarne Łuku Mużakowskiego:
www.pgi.gov.pl
Na wycieczki po Łuku Mużakowskim zapraszają przewodnicy z Łęknicy: www.lukmuzakowa.com.pl
Tekst publikowany na łamach magazynu „Świat Podróże Kultura” w numerze wakacje 2013 na str. 20-25.