NAJPIĘKNIEJSZE OSADY ŚREDNIOWIECZNE WE WŁOSZECH
Od starożytności poprzez średniowiecze i renesans, Abruzja, Lacjum, Marche i Umbria znajdowały się w centrum wydarzeń historycznych, kulturowych i religijnych. Miasta niesamowicie się rozwijały, kumulując perły dziedzictwa artystycznego – wiele z nich pod patronatem UNESCO – złożonego z wykopalisk archeologicznych, kościołów, zamków i budynków, które zdobywają serca odwiedzających. Średniowieczne osady w centrum Włoch są przykładem przekroju historyczno- artystycznego, który najlepiej reprezentuje nieprzeciętną kulturę artystyczną Bel Paese.

ABRUZJA
Wiele z tych miasteczek było feudalnych w epoce średniowiecza czy renesansu, należały do znanych dynastii, wśród których wyróżnia się florencka rodzina De’ Medici, która w XVI w. miała w swoim posiadaniu Santo Stefano di Sessanio. Rocca Calascio to twierdza położona na wysokości 1460 m n.p.m. w powiecie Aquila, na terenie gminy Calascio, w Parku Narodowym Gran Sasso i Monti della Laga. Oryginalna konstrukcja sięga roku 1000 i była pomyślana jako wieża alarmowa. Umiejscowiona na południowym zboczu Gran Sasso, Valle del Tirino i Piana di Navelli zawsze była istotnym punktem ostrzegawczym ze względu na to, że znajdowała się w najwyższym miejscu. Zamek jest wspaniały zwłaszcza ze względu na swoje położenie i widok rozciągający się z jego murów, dzięki któremu stał się planem wielu filmów o tematyce średniowiecznej, wśród których „Lady Hawke”, „Imię Róży” oraz niezapomniany „Il viaggio della sposa” w reżyserii Sergia Rubini. Niedaleko zamku, na wysokości 1250 m n.p.m. znajduje się miasteczko Santo Stefano di Sessanio, które zachowało do dziś historyczne elementy z XIV i XV wieku. S. Stefano di Sessanio jest wpisane na listę najpiękniejszych osad średniowiecznch we Włoszech. Podążając dalej docieramy do Campo Imperatore, położone na wysokości około 1800 m n.p.m. w środku masywu Gran Sasso. Rozciąga się na długości 25 km, w najszerszym miejscu sięga 8 km i jest częścią Parku Narodowego Gran Sasso i Monti della Laga. Ten płaskowyż jest również nazywany „małym Tybetem”, ponieważ zielone i ukwiecone wiosną pola, latem stają się podobne do stepów. Civitella del Tronto znajduje się w powiecie Teramo na granicy z regionem Marche; kiedyś nieprzekraczalna granica Królestwa Neapolu. Civitella znana jest przede wszystkim dzięki twierdzy, będącej przykładem jednej z najbardziej imponujących budowli wojskowych. Campli to osada, której początki są bardzo odległe; zachowały się tam wybitne zabytki romańskie i gotyckie oraz różne budynki funkcjonalne takie jak dom Aptekarza czy dom Lekarza; koniecznie trzeba zobaczyć katedrę Santa Maria in Platea. Warto również zobaczyć Muzeum Archeologiczne, w którym zgromadzone są sprzęty z III w. p.n.e. zebrane w nekropolii Campovalano.

LACJUM
Castel Gandolfo, zanużone w świeżej zieleni Castelli Romani na wysokości 435 m n.p.m., to miejsce charakteryzujące się bogactwem przyrody i historii. Ze wzgórza, na którym się znajduje rozciąga się widok na jezioro Albano, jest też częścią szlaku Via Francigena del Sud, w kierunku Appia Antica. Jest wiele historii, z którymi związane jest to miejsce, położone jedynie 29 km od Rzymu, jego najważniejsza funkcja od XVII w. do dzisiaj to letnia rezydencja papieży. Teren Watykanu rozciąga się na 44 hektarach, wśród których znajdziemy skarby Pałacu Apostolskiego i otwarte dla zwiedzających Ogrody.

Sermoneta to osada położona pośród Monti Lepini, na dominującej pozycji równiny Pontina. Górujący nad miastem zamek był rezydencją rodziny Caetani, należał do niej między innymi papież Bonifacy VIII (Benedetto Caetani, 193° papież od 1294 do 1303 roku), uwieczniony przez Dantego Alighieri w Boskiej Komedii (Czyściec, XX, 85-90). Nierozerwalną częścią historii miasta są również NORMA i NINFA. Pierwsza wybudowana na wysokości 433 m n.p.m. na skalnej skarpie tuż nad równiną pontina, powstała po zburzeniu Norby przez Sillę, która miała miejsce między 81 a 80 r. p.n.e. Antyczne miasto nie zostało już odbudowane, otaczały je mury wielokątne, jej centralnym punktem był Akropol Mniejszy i Akropol Większy, gdzie znaleziono świątynię Diany i Junony. Liczne znaleziska z tego obszaru można oglądać w Miejskim Muzeum Archeologicznym i wirtualnym „Antica Norba”.

Anagni to kolejne „miasto papieży”, ponieważ urodziło się tu aż 4: Innocenty III, Gregorio IX, Alessandro IV i Bonifacio VIII. Święte miasto Ernici, założone około 3 tys. lat temu przez ludy pelazgijskie pochodzące z Azji Mniejszej i Grecji, położone jest na skarpie Gór Ernici, na wysokości 424 m n.p.m. Niemiecki historyk Gregorovius określił je mianem „najpiękniejszego tarasu Europy”.

Niedaleko, na wzniesieniu dominującym nad Valle del Sacco, wznosi się Fumone. To antyczny fort, miasteczko¬ zamek, który przez wieki był wieżą alarmową, ponieważ znaki dymne z takiej pozycji docierały również do Rzymu i mogły obronić miasto przed najazdami wrogów.

Trasa Świętego Franciszka liczy 500 km i odkrywa miejsca związane z kultem świętego. Wzdłuż szlaku spotyka się 25 gmin, które zbiegają się w Rzymie, wśród miejscowości na trasie spotkamy Rivodutri, zanużone w Rezerwacie Jezior Lungo i Ripasottile. W epoce średniowiecznej własność opactwa Farfa, naznaczony walkami między Gwelfami i Gibelinami, został niemalże całkowicie zniszczony w 1436 roku na rozkaz Kardynała Giovanni Vitelleschiego. Inną średniowieczną osadą związaną z kolejnnym świętym jest bezwątpienia Greccio, założone przez grecką kolonię w starożytności, to średniowieczna osada na obrzeżach Monte Lacerone, zwrócona w stronę doliny Santa Reatina.

Viterbo, również znana jest jako miasto papieży, ponieważ Alessandro IV w 1257 roku przeniósł tam z Rzymu siedzibę Kurii papieskiej, ze względu na wrogość ludu i mieszczaństwa rzymskiego. Pałac papieży w Viterbo jest, razem z Katedrą, najważniejszym zabytkiem historycznym miasta. Civita di Bagnoregio, malownicza osada w Tuscia, to pierwsza miejscowość europejska z rosnącą liczbą turystów w ciągu ostatnich pięciu lat. Dzięki stałej obecności reprezantacji Włoch w UNESCO w 2017 roku, udało się wpisać Civita di Bagnoregio razem z „krajobrazem kulturowym” na listę propozycji (Tentative list) i dzięki temu włączyć ją na listę dóbr materialnych i niematerialnych Dziedzictwa Unesco.

Poza tym, Lacjum ma w swojej ofercie także osady morskie, takie jak Santa Marinella¬ Santa Severa, które zachowały skarby kultury etruskiej. Znamy te cywilizacje tylko dzięki znaleziskom w nekropoliach etruskich w Banditaccia w Cerveteri oraz Monterozzi w Tarquini, (wpisane na listę Unesco od 2004 roku), dzięki architekturze grobowej, a także reprodukcji centrów mieszkalnych i domów etruskich. Castello di Santa Severa to jedno z najbardziej malowniczych miejsc regionu. Położone wzdłuż wybrzeża Tyrreńskiego, na pólnoc od Rzymu, ma ogromną wartość historyczną i kulturową.

Ostia Antica zachwyca cudami architektury romańskiej, a razem z Anzio i Nettuno przenosimy się do epoki średniowiecznej i renesansowej dzięki zabytkom Twierdza San Gallo, Palazzo Baronale, Palazzo Pamphili. Gaeta, wznosząca się na zboczach Monte Orlando, to republika żeglarska i miejsce wypoczynkowe już od czasów antycznych Rzymian. Dzisiaj to wysokiej klasy nadmorska miejscowość posiadająca liczne zabytki historyczne i religijne z różnych epok

MARCHE
Region Marche posiada wiele średniowiecznych osad, a głównym celem ich popularyzacji jest zdobycie turystów zainteresowanych lepszym poznaniem regionu, który jest przecież mieszanką przyrody, kultury i tradycji. Z taką formą turystyki związany jest szereg wydarzeń o charakterze historycznym, które odbywają się w Marche co roku. Idealnym rozwiązaniem, żeby w pełni skorzystać z tej oferty są wakacje Plein Air, czyli podróż samochodem lub camperem, co umożliwia poruszanie się bez zobowiązań i w sposób kreatywny, łącząc potrzebę rozrywki z poznawaniem krajobrazu, natury, dziedzictwa kulturowego i artystycznego odwiedzanych miejsc. Region Marche był jednym z pierwszych we Włoszech, który docenił istotną rolę turystyki objazdowej i wspierał tworzenie miejsc parkingowych przy trasach.

W Urbino, jednej z renesansowych stolic, warto wspomnieć o Pałacu Księży, który powstał z polecenia księcia Federico da Montefeltro. Centrum miasta jest wpisane na listę światowego dziedzictwa Unesco. Pełne dzieł sztuki Loreto jest siedzibą jednego z najpiękniejszych sanktuariów maryjnych w Europie. Ascoli Piceno to jedno z piękniejszych średniowiecznych miast, znane ze swoich wież i budowli z trawertynu. Fabriano to z kolei miasto geniuszu i sztuki, znane dzięki produkcji papieru, to „kreatywne miasto” Unesco. Jest jednym z najważniejszych i najpiękniejszych świadectw średniowiecza w centralnej części Włoch. W 2017 roku również Pesaro dołączyła do listy Unesco jako miasto muzyki. W Jesi urodził się Federico II Hohenstaufe, wielki cesarz średniowieczny (1194-1250), miasto poświęciło mu multimedialne muzeum Federico II Stupor Mundi.

UMBRIA
Położona na nieregularnym wzgórzu, Perugia jest największym miastem Umbrii. Jej najważniejsze zabytki są umiejscowione w centrum historycznym, otoczonym dwoma rzędami murów etruskich i średniowiecznych. Podróż do Gubbio jest jak podróż w czasie. To jedno z najstarszych miast w regionie, położone jest na różnych wysokościach na jednym ze zboczy Monte Ingino. Gubbio poprzecinane jest licznymi schodami i malowniczymi średniowiecznymi uliczkami. Spoleto było stolicą antycznego księstwa longobardzkiego, to gęsto zabudowane kamienne miasto, zanużone w zieleni. Wewnątrz można odnaleźć mnóstwo ciekawych skrótów i skarbów architektury. Terni jest nowoczesna i dynamiczna, to jedyny przykład włoskiego miasta odbudowanego po bombardowaniach II wojny światowej według jednego wzoru projektu Mario Ridolfiego. Todi to miasto rodzinne Jacopone, mistycznego autora pieśni. W pobliżu Piazza del Popolo, jednej z najznakomitszych w Umbrii, wznosi się kościół wczesnochrześcijański San Fortunato, przebudowany pod koniec XIV wieku na styl gotycki, z kolei świątynia Santa Maria della Consolazione, otoczona murami z XIII, których projekt przypisuje się Bramante, uważana jest za symbol architektury renesansowej. Orvieto położone jest na szczycie wzgórza i stamtąd przyciąga swoim urokiem rzesze turystów, którzy co roku odwiedzają to miejsce. Znane jest przede wszystkim dzięki Katedrze, która jest jednym z niekwestionowanych symboli włoskiego gotyku. Innym miastem o renesansowej architekturze jest Foligno uważana przez niektórych za „centrum świata”; można tam podziwiać wspaniałe budowle, m.in. domy rodziny Orsinich i Trincich, gdzie znajdziemy freski Gentilego da Fabriano.made in