Trudno o lepszą reklamę miasta niż ta, jaką ma Sandomierz dzięki serialowi „Ojciec Mateusz”.  Od kilku lat każdy odcinek oglądają ponad 4 miliony widzów.

Znaczny wzrost liczby turystów jest potwierdzeniem trafności decyzji o wspieraniu produkcji serialu przez władze miasta. Miasta, które wzniesione na siedmiu wzgórzach było dawniej nazywane „Małym Rzymem”.

Na skrzyżowaniu szlaków handlowych
Ślady osadnictwa na terenie wznoszącego się na pięknej, wiślanej skarpie miasta pochodzą już z epoki neolitu (5200-1700 p.n.e.). W kronikach Galla Anonima Sandomierz wymieniany jest jako jedno z głównych miast kraju. Ponowna lokacja miasta miała miejsce w 1286 r. Korzystne położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych przy przeprawie przez Wisłę przez wieki umożliwiało rozwój miasta, pomimo zniszczeń dokonywanych przez najazdy tatarskie.  Miasto
za panowania Kazimierza Wielkiego, po zniszczeniach dokonanych przez Litwinów, odbudowano już w znacznej części jako murowane.

O znaczeniu Sandomierza świadczą częste pobyty w nim królów polskich, jakie miały miejsce w XV-XVII w. W tym czasie na potrzeby magazynowe rozpoczęto drążenie pod rynkiem i jego otoczeniem podziemnych komór. Kres świetności miasta zapoczątkował „potop” szwedzki. Kolejne poważne zniszczenia przyniosła I wojna światowa. Odbudowa miasta i jego roli  w regionie związana jest z okresem międzywojennym, gdy ulokowano tu stolicę administracyjną Centralnego Okręgu Przemysłowego. Szczęśliwie II wojna światowa nie przyniosła większych zniszczeń.

Miasto 120 zabytków
Do naszych czasów zachował się zabytkowy układ urbanistyczny miasta oraz ponad 120 obiektów zabytkowych. Najstarszy i najcenniejszy jest zespół klasztorny dominikanów z kościołem św. Jakuba. Zbudowany na początku XIII w. kościół należy do pierwszych ceglanych kościołów w Polsce. Gotycka bazylika katedralna NMP z XIV w. zachowała wyposażenie wnętrza z XV-XVII w., w tym piękną polichromię w prezbiterium. Ratusz, jeden z symboli miasta, to budowla z XIV w. (wieża) przebudowana w XVI w. należąca do najpiękniejszych ratuszy renesansowych w kraju.

1000-letnie szachy
W zbiorach oddziału Muzeum Okręgowego mieszczącego się w ratuszu można zobaczyć pochodzące z XI-XII w. figurki szachowe. Słynna gotycka Brama Opatowska należy do najlepiej zachowanych tego typu budowli w Polsce. Zamek wzniesiono w XIV w. Z wysadzonego przez Szwedów kompleksu ocalało tylko skrzydło zachodnie. Obecnie znajduje się tam Muzeum Okręgowe.

Gotycki Dom Długosza
Jednym z najlepiej zachowanych budynków gotyckich jest tzw. Dom Długosza, wzniesiony w 1476 r. z jego fundacji. Obecnie mieści się tam Muzeum Diecezjalne. Kompleks późnorenesansowego Collegium Gostomianum pochodzi z początków XVII w. i zachował swój pierwotny kształt architektoniczny oraz funkcję. Należy do najstarszych szkół średnich w Polsce. Niewątpliwą atrakcją, którą należy koniecznie zobaczyć,  jest Podziemna Trasa Turystyczna prowadząca przez wspomniane podziemia sandomierskie. To tylko drobna część pięknych i cennych zabytków królewskiego Sandomierza, który należy koniecznie odwiedzić podczas wycieczki śladami dawnej potęgi Rzeczpospolitej i oczywiście ojca Mateusza.

Wąwóz Świętej Królowej Jadwigi i Góry Pieprzowe
Będąc w Sandomierzu,  należy pamiętać nie tylko o zabytkach architektury. W samym mieście i jego bliskich okolicach jest wiele wartych zobaczenia fantastycznych atrakcji przyrodniczych. Powstały w lessie Wąwóz Świętej Królowej Jadwigi i kambryjskie Góry Pieprzowe zapewnią miły wypoczynek na łonie natury oraz możliwość poznania historii geologicznej okolic Sandomierza. Spacer nad Wisłą Bulwarem Piłsudskiego da nam możliwość odpoczynku po trudach odwiedzania murowanego Sandomierza i podziwiania jego pięknej panoramy.

Atrakcje nie tylko dla dzieci
W sandomierskim parku „Piszczele” atrakcją dla dzieci jest park linowy i profesjonalnie urządzony plac zabaw. Dorośli  zmierzyć się mogą w pojedynku szachowym na oryginalnej szachownicy przystosowanej do gry w „żywe szachy”.

Letnie imprezy kulturalne
W sezonie letnim miasto organizuje wiele imprez kulturalnych, m.in.: „Jarmark Jagielloński i Festyn Rycerski”, „Festiwal Filmów NieZwykłych”, „Dni Sandomierza”, „Międzynarodowy Turniej o Miecz Zawiszy Czarnego z Garbowa”, festiwal „Muzyka w Sandomierzu”. Dla osób poszukujących wyciszenia „w drodze” Sandomierz stanowi początek prowadzącej do Krakowa Małopolskiej Drogi św. Jakuba. Rozbudowana baza noclegowo-gastronomiczna w mieście pozwala na zorganizowanie pobytu posiadaczom nie tylko zasobnych portfeli. Stwarza to możliwość spędzenia tu kilku dni, by na spokojnie zapoznać się z pięknem tego królewskiego niegdyś miasta.

INFO
www.sandomierz.pl
Dojazd: samochodem drogą nr 79 z Warszawy, z Przemyśla drogą nr 77, autobusem PKS
Podziemna Trasa Turystyczna – otwarta jest codziennie w godz. 10–18 (poza sezonem do 17), Muzeum Diecezjalne, ul. Długosza 9, www.domdlugosza.sandomierz.org,
Muzeum Okręgowe, ul. Zamkowa 12 (zamek), Rynek 1 (ratusz),
www.zamek-sandomierz.pl

Tekst publikowany na łamach magazynu “Świat Podróże Kultura” w numerze wrzesień-październik 2012 na str. 54-56.