Długie wybrzeże z jęzorami półwyspów, tropikalne lasy i sięgające trzech tysięcy metrów góry. Plantacje trzciny, tytoniu i kawy. Oto obraz Dominikany, który dopełnia bogata flora i fauna oraz drzemiące w ziemi cenne surowce, przede wszystkim nikiel, rudy metali szlachetnych i występujący tylko tutaj błękitny kamień ozdobny – larimar.

Bogactwo przyrody jest magnesem dla turystów, bogactwa naturalne – dla kompanii wydobywczych. Odmienne, a jednak równie ważne dla krajowej gospodarki interesy doprowadziły do batalii o położone w interiorze, w prowincji La Vega, pasmo górskie Loma Miranda. Uważa się je za przyrodniczy raj, sanktuarium wielu endemicznych, występujących na Karaibach tylko tam, a często zagrożonych wyginięciem, gatunków roślin i zwierząt, zwłaszcza ptaków. Ale w tym samym rejonie znajdują się także obfite złoża niklu, eksploatowane przez kanadyjski koncern Glencore Xstrata Nickel Falcondo. W sierpniu 2014 roku Kongres Narodowy Dominikany nadał terenom Loma Miranda status parku narodowego. Prezydent nie podpisał jednak ustawy, zwracając uwagę, że konstytucyjna zasada poszanowania własności prywatnej, wymaga zrekompensowania strat właścicielom gruntów i firmom prowadzącym działalność na terenie parku.

Parki narodowe Republiki Dominikany są nie tylko sanktuariami przyrody. Chroni się w nich również źródła czystej wody oraz prowadzi badania naukowe i programy restytucji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt, zwłaszcza ptaków, z których liczby i różnorodności słynie karaibska republika. Położony w okolicach Rio Limpio park narodowy Nalga de Maco cieszy się na przykład renomą wśród Birdwatcherów na całym świecie, ponieważ najłatwiej tam o spotkanie z rzadkim gatunkiem kukułki, nazywanej w miejscowym dialekcie cua. W dorzeczu wypływającej stamtąd rzeki Artibonite żyje ponad 2,5 mln mieszkańców kraju. Miłośnikom ptaków spodoba się z pewnością najdalej na południe wysunięte pasmo górskie Dominikany, objęte granicami parku Sierra de Bahoruco. Można tam obserwować inną z miejscowych kukułek oraz spokrewnione z naszymi drozdami, czy czyżykami lokalne gatunki, noszące zazwyczaj w nazwach przymiotnik hispaniolae, podkreślający ich endemiczny charakter. Z drugiej strony, obszar, w którym powołano park znany jest z zasobnych pokładów boksytu, eksploatowanych przez górniczą kompanię Alcoa, operującą w 30 krajach świata. Efektem ich działalności na terenie parku są utwardzane drogi, którymi najłatwiej dostać się w głąb jego terytorium od strony południowej (www.caribbeanbirdingtrail.org). Park narodowy Loma Guaconejo w prowincji Maria Trinidad Sanchez i Duarte zawdzięcza nazwę drzewom z gatunku Stevensia ebracteata, w miejscowym dialekcie – guaconejo. W granicach parku znalazły się najlepiej zachowane deszczowe lasy Dominikany. Wielką atrakcją stanowią tamtejsze wodospady Valentín i Tren. Park El Choco położony nieopodal słynnych plaż Cabarete i kurortu Peurto Plata obejmuje laguny na wybrzeżu, schodzącą na oceaniczny brzeg dżunglę oraz największy w kraju kompleks grot i jaskiń z efektowną szatą naciekową. Los Haitises położony nad zatoką Samana jest zapewne najczęściej odwiedzanym obszarem chronionym na Dominikanie. Gości kusi zróżnicowanym krajobrazem, ciągnących się wzdłuż wybrzeża wysepek, gąszczami mangrowców u ujść rzek. Stamtąd wynosi się wspomnienie cayo de los Pájaros – kluczy ptaków, bo nisko nad ziemią krążą niemal bez przerwy fregaty i pelikany (www.gosamana-dominicanrepublic.com). Równie bliskie położenie w stosunku do popularnych centrów turystycznych z rejonu La Romana – Bayahibe ma Parque Nacional del Este. Najpopularniejszym celem wycieczek jest położona w jego granicach wyspa Saona, a osobliwością jest rafa koralowa tworząca osiem wyraźnych tarasów. We florze tego obszaru wyróżnia się ponad 500 gatunków roślin, z czego ponad 10% stanowią gatunki endemiczne. 112 gatunków ptaków, 250 gatunków owadów i pajęczaków oraz około 120 gatunków ryb. Do ciekawostek faunistycznych można zaliczyć delfiny butlonose (Tursiops truncatus), które dość często zaglądają w ten rejon. Zaś w części lądowej almiki kubańskie (Solenodon cubanus), spokrewnione z ryjówkami energiczne zwierzątka o długich pyszczkach i małych świdrujących oczkach. Atrakcyjny krajobrazowo fragment wybrzeża z rybackimi osadami znajdziemy na wschód od miasta Los Naranjos, w parku La Gran Laguna. Nieopodal granicy z Haiti, na wyspie oblanej wodami największego jeziora Karaibów – Lago Enriquillo, utworzono park narodowy Isla Cabritos. Żegludze po jeziorze emocji przyczynia obecność krokodyli. Na długiej na 12 km wyspie żyją iguany, a u brzegów brodzą w wodzie flamingi i czaple. Nieco bliżej morskiego wybrzeża, na południe od jeziora Enriquillo leży park Jaragua. W jego nazwie upamiętniono legendarnego wodza autochtonicznych Indian z plemienia Tainów. To najbardziej rozległy park narodowy na Karaibach, z tym, że niemal 3/4 jego powierzchni przypada na wody morskie. W lądowej części znajduje się malownicze Lago Oviedo, w morskiej – szereg spektakularnych krajobrazowo wysepek. Ostatnim z funkcjonujących już parków narodowych jest położony na pograniczu z Haiti, Monte Cristi. Obejmuje fragment wybrzeża Morza Karaibskiego z lagunami i plażami porośniętymi oryginalną sucholubną roślinnością określaną zbiorczym mianem sabia montecristini.

Batalia o Loma Miranda, 11 już park narodowy na Dominikanie (jednocześnie kolejny, bodaj 119 obszar o specjalnym statusie w kraju), wykracza poza sferę ochrony przyrody, dotykając głównie kwestii ekonomicznych oraz stosunków z silniejszymi politycznymi partnerami. Przyrodnicze atrakcje sprzyjają dynamicznemu rozwojowi ekoturystyki, a turystyka i związane z nią usługi przynoszą Dominikanie ponad połowę PKB. Rolnictwo i przemysł stanowią drugi filar gospodarki, są jednak mocno uzależnione od obcego kapitału, zwłaszcza z USA i Kanady.

Parki Narodowe () na Dominikanie

Parki Narodowe (Parque Nacional) Republiki Dominikany

W 2001 roku parki narodowe Jaragua i del Este zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa ludzkości. Pozostałych 12 dominikańskich obiektów w wykazie UNESCO stanowią zabytki historii i kultury. Osobliwości dominikańskiej przyrody chroni się także w innych formach niż parki narodowe, istnieje łącznie 118 obiektów i obszarów o specjalnym statusie. Oto kilka przykładów. Lagunas Redonda y Limón Reserva Científica to 40 mil kwadratowych mangrowcowych gąszczy rozciągających się na południowo wschodnim wybrzeżu Zatoki Samana (najłatwiejszy dostęp z miasteczka Miches). Bahía Maimón czyli plaże Maimón w prowincji Puerto Plata, gdzie  przyroda fragmentu oceanicznego wybrzeża i zabytki kultury tworzą niepowtarzalną całość. Podobny charakter ma wiele stanowisk archeologicznych, które objęto na Dominikanie ochroną wraz z ich naturalnym współczesnym toczeniem. Villa Elisa w Guayubín, w prowincji Monte Cristi, która słynie z ponad  130 gatunków orchidei; aż 28 spośród nich zalicza się do endemitów. Uwijają się wśród nich ptaki liczne ptaki, między innymi barwne papugi, dzięcioły i kukułki cua. Banco de la Plata – sanktuarium wielorybów obejmuje Półwysep Samana z rozległą strefą wód oceanicznych, w których pojawiają się humbaki.

INFO
Wszystko o kraju i jego osobliwościach: www.godominicanrepublic.com
Listy gatunków zwierząt i roślin oraz osobliwości przyrody i obszarów chronionych (w zakładkach: Dominican Republic):
www.nationalparks-worldwide.info
www.birdlist.org
www.nature-worldwide.info
www.mammals-worldwide.info

Poszerzony tekst artykułu opublikowanego na łamach “Świat Podróże Kultura” w numerze sierpień-wrzesień 2015.