Połączone miasto. Berlin świętuje 35. rocznicę upadku Muru Berlińskiego

Upadek Muru Berlińskiego 9 listopada 1989 roku stanowił punkt zwrotny w historii Niemiec i świata, symbolizujący koniec ery podziałów i sprzyjający zjednoczeniu ludzi i narodów. Dla Niemiec był to początek trudnej drogi do zjednoczenia kraju. Dziś, 35 lat później, Niemcy są drugim w Europie najchętniej odwiedzanym krajem, różnorodnym, otwartym, z kosmopolityczną ofertą kulturalną i artystyczną. Warto więc zajrzeć do Berlina w tym niezwykle bogatym w wydarzenia czasie – świętując jubileusz, dzieląc się radością z jego mieszkańcami i obserwując, jak bardzo zmienił się krajobraz miasta bez muru.

Berlin: dzisiejszy Berlin to nowoczesne, kosmopolityczne miasto. ©Gianluca Santoni/DZT

W ciągu 35 lat, które upłynęły od upadku muru, stolica Niemiec zmieniła się nie do poznania, stając się tętniącym życiem centrum kultury, polityki i innowacji, przyciągającym gości z całego świata. Ta jedna z ważniejszych rocznic obchodzona jest w Niemczech i Berlinie przez cały 2024 rok. W tym czasie miasto zaprasza na imprezy plenerowe, wystawy, wycieczki i zajęcia interaktywne. Dla przypomnienia – oficjalne uroczystości zaplanowano na 9 listopada.

Odrobina historii
Budowa Muru Berlińskiego rozpoczęła się 13 sierpnia 1961 roku. Z dnia na dzień zmieniła naród. 156-kilometrowa linia umocnień przeorała miasto murem, okopami i zaporami z drutu kolczastego. Szacuje się, że podczas prób sforsowania muru zginęło od 136 do 238 uciekinierów z Berlina Wschodniego. Przez blisko 30 lat mur symbolizował podzielone miasto, podzielony kraj i zimną wojnę. Upadł w nocy z 9 na 10 listopada 1989 roku, po ogłoszeniu otwarcia przejść granicznych między NRD a RFN. W reakcji na to Berlińczycy ze wschodniej części miasta ruszyli tłumnie do Berlina Zachodniego. Zaleczenie rany w tkance miasta trwało jednak dużo dłużej, trwa właściwie do dzisiaj.

Berlin: mur-pomnik przypominający o dawnym podziale kraju. ©Dagmar Schwelle/DZT

Ślady muru berlińskiego
Chociaż mur został zbudowany ponad 60 lat temu, w wielu miejscach nadal żyje. Można prześledzić jego przebieg w Muzeum „Mur Berliński” – Dom przy Checkpoint Charlie. Legendarny punkt graniczny Checkpoint Charlie był najpopularniejszym przejściem między Berlinem Wschodnim a Zachodnim. Tutaj w październiku 1961 roku kierowały ku sobie swoje działa czołgi amerykańskie i radzieckie, tutaj przekradali się berlińczycy na drugą stronę muru. Odwiedzający obiekt cofają się w czasie do podzielonego Berlina. W założonym w 1962 roku przez Rainera Hildebrandta muzeum udokumentowano plany ucieczek obywateli NRD, przechowywane są także oryginalne przedmioty, takie jak stary Volkswagen ze schowkiem w bagażniku, miniłódź podwodna czy balon na ogrzane powietrze. Także tutaj znajduje się zainstalowana w rotundzie przy Checkpoint Charlie instalacja słynnego artysty Yadegara Asisi pt. „MUR – panorama podzielonego Berlin”, która przedstawia widok na Mur Berliński w jeden z listopadowych dni lat 80. XX wieku.

Berlin: słynny punkt graniczny Checkpoint Charlie. ©Dietmar Scherf/DZT

Kolejne muzeum poświęcone podzielonemu Berlinowi to „Die Mauer I The Wall”. Otwarte w 2020 roku na Leipziger Platz prezentuje mundury, wycinki z gazet, broń palną, odznaki oraz stary sprzęt telefoniczny i komunikacyjny. Z kolei Miejsce Pamięci Mur Berliński (Gedenkstätte Berliner Mauer) przy Bernauer Straße obejmuje ostatni odcinek byłego pasa granicznego, który zachowano w stanie oryginalnym wraz ze wszystkimi elementami zabezpieczeń, pasami kontrolnymi, bieżnią dla psów stróżujących i drogą patrolową. U stóp platformy widokowej rozciąga się tzw. pas śmierci i strażnica.

Na stacji kolejowej Friedrichstraße znajduje się natomiast „Pałac Łez” (Tränenpalast). To tu można zajrzeć w osobiste dramaty berlińczyków. Wybudowany w 1962 roku budynek terminala służył jako hala odpraw z Berlina Wschodniego do Zachodniego. Jak żadne inne miejsce pawilon dokumentuje podział Niemiec i związane z tym losy ludzkie. Przyjaciele i rodziny żegnali się w pawilonie ze szkła i stali – głównie we łzach. Losy te upamiętnia wystawa stała „Doświadczenia graniczne. Życie codzienne podczas podziału Niemiec”.

Miasto wystaw i murali
Dzisiejszy Berlin to wszak nie tylko historia, ale przede wszystkim miasto sztuki i kultury. Tu także znaleźć można reminiscencje związane z murem. I tak East Side Gallery, która rozciąga się wzdłuż brzegów Szprewy w Friedrichshain, jest najdłuższym zachowanym ciągłym odcinkiem muru. 118 artystów z 21 krajów stworzyło tu najdłuższą na świecie galerię pod gołym niebem, dokumentującą lata niemieckiego podziału. Szczególnie popularne są: Pocałunek brata Dimitrji Vrubela czy Trabant przebijający się przez ścianę Birgit Kinder.

Berlin: Słynny mural przedstawiający przywitanie Leonida Breżniewa i Ericha Honeckera. ©Julia Nimke/DZT

Równie imponujący jest Parlament der Bäume gegen Gewalt und Krieg, także nad Szprewą, naprzeciwko budynku Reichstagu. Na miejscu dawnego pasa granicznego artysta Ben Wagin stworzył w 1990 roku miejsce pamięci. Granitowe płyty poświęcone są 258 ofiarom muru, które zginęły przy jego przekraczaniu. Centralnym elementem miejsca jest plac z 16 drzewami posadzonymi przez 16 niemieckich premierów w 1990 roku, zwany Parlamentem Drzew (Parlament der Bäume).

Rowerem wzdłuż muru
W ciągu 35 lat od upadku muru Berlin zmienił się w sposób nieprawdopodobny. Coś dla siebie znajdzie tu każdy – czy szuka wzruszeń artystycznych, interesuje się historią, chce posłuchać muzyki (to tu narodziło się techno) czy też po prostu wypocząć na plaży, w parku lub przy świetnym jedzeniu. To także raj dla rowerzystów – znajdą tu 620 km tras rowerowych. Wycieczkę rowerową śladami berlińskiego muru można poprowadzić od East Side Gallery do Bernauer Strasse, mijając pozostałości muru, Checkpoint Charlie, Muzeum Muru i Centrum Dokumentacji Topografii Terroru.

Berlin: East Side Gallery, galeria-pomnik o długości 1316 m stworzona przez artystów z całego świata na fragmencie Muru Berlińskiego. ©Philip Koschel/visitBerlin

Warto jednak wybrać się dalej. Trasa Berliner Mauerweg wyznacza przebieg fortyfikacji granicznych byłej NRD do Berlina Zachodniego i biegnie przez 155 kilometrów wokół dawnego półmiasta. Podzielona jest na 14 odcinków o długości od 7 do 21 kilometrów, a przy okazji jest atrakcyjna widokowo. Jeden z odcinków prowadzi np. z Wollankstraße do Nordbahnhof lub z Potsdamer Platz do Warschauer Brücke.

Po wschodniej stronie dawnej granicy
I choć mur jednoznacznie kojarzy się z Berlinem, to jego zburzenie miało fundamentalne znaczenie dla całych Niemiec. Zwłaszcza dla landów, które przez ponad 40 lat znajdowały się pod władzą komunistyczną. Proces jednoczenia Niemiec nie był łatwy, dziś jednak wydaje się, że rany zostały zaleczone, a wschodnie kraje związkowe odzyskały swój blask. To równie fantastyczne kierunki turystycznych odkryć co sam Berlin. Zajrzyjmy do kilku z nich.

Plac Poczdamski w Berlinie: dziś o podziale przypominają tylko resztki muru, ©Gianluca Santoni

Brandenburgia – szlaki wodne i nieczynne kopalnie
Tuż za przysłowiowymi bramami niemieckiej stolicy do odkrywania zaprasza Brandenburgia, największy ze wschodnich landów i idealne miejscem na dłuższy wypoczynek. Oprócz historycznych atrakcji, takich jak Poczdam z muzeum Barberini i wspaniałymi pałacami, pojawiły się miejsca, które stały się ulubieńcami turystów. Wystarczy wspomnieć Tropical Island – tropikalny raj pod dachem dla dzieci i dla dorosłych lub w dawną kopalnię odkrywkową F60, która dziś stała jedną z największych atrakcji Pojezierza Łużyckiego. Koniecznie trzeba obejrzeć gigantyczny most przerzutowy (ma ponad 500 m długości), pozostałość po dawnej kopalni, który od 2002 roku jest udostępniony do zwiedzania. Z wysokości 75 metrów turyści podziwiają jezioro Bergheider See. Brandenburgia to także świetne miejsce do aktywnego wypoczynku, zwłaszcza na wodzie. Z 6500 km wód żeglownych, wprost prosi się o wypad na kajak i spływ do Berlina.

Jeziora Brandenburgii i rozlewiska Odry to dziś prawdziwy raj dla miłośników wypoczynku na wodzie. ©Florian Trykowski/DZT

Poczdam: pałac Cecilienhof – miejsce, gdzie odbyła się Konferencja Poczdamska, ©Francesco Carovillano

Saksonia-Anhalt – bogactwo zabytków
Położony na zachód od Berlina i Brandenburgii region może pochwalić się najwyższą liczbą obiektów znajdujących się na liście światowego dziedzictwa UNESCO spośród wszystkich niemieckich landów. Stare miasto w Quedlinburg, budynki Bauhausu w Dessau, pomniki Lutra w Wittenberdze i Eisleben, Królestwo Ogrodów Dessau-Wörlitz i katedra w Naumburgu przyciągają tysiące turystów. Mocnym atutem Saksonii-Anhalt jest też kuchnia (jak wszędzie w Niemczech). Kulinarne przysmaki obejmują wysokiej jakości wina „północne”, a także specjały, takie jak Baumkuchen i ser z gór Harzu. Zwolennikom wypoczynku na świeżym powietrzu polecamy Rezerwat Biosfery Środkowej Łaby i Królestwa Ogrodów Dessau-Wörlitz.

Dessau: Królestwo Ogrodów Dessau-Wörlitz to gwarancja spokojnego wypoczynku na łonie natury. ©Michael Deutsch/Kulturstiftung Dessau-Wörlitz

W Quedlinburgu jest około 2000 dobrze zachowanych domów z muru pruskiego z ośmiu wieków, ©Francesco Carovillano/DZT

Zielona Turyngia
Turyngia również należy do landów, które po upadku muru berlińskiego zjednoczyły się z Republiką Federalną Niemiec. To zielone serce Niemiec i kolebka niemieckiego klasycyzmu. Dziś tam, gdzie niegdyś przebiegała pilnie strzeżona granica, można wędrować wzdłuż tzw. Zielonego Pasa. Na 763 kilometrach wciąż odkryć można pamiątki z przeszłości: 39 zachowanych wież granicznych i miejsc pamięci.

Weimar: jeden z najpiękniejszych rokokowych obiektów – biblioteka księżnej Anny Amalii. ©Francesco Carovillano/DZT

Eisenach: widok na zamek Wartburg. ©Francesco Carovillano/DZT

Na zamku Wartburg Marcin Luter tłumaczył Nowy Testament na język niemiecki, a studenci marzyli o państwie narodowym. W pobliskim Weimarze mieszkali tacy poeci jak Johann Wolfgang Goethe czy Friedrich Schiller oraz malarze, np. Cranach. W czasach Republiki Weimarskiej właśnie tu została zredagowana konstytucja Niemiec. Największym skarbem Turyngii są jednak lasy z Parkiem Narodowym Hainich. A ścieżka biegnąca przez korony Lasu Turyńskiego na zachód od Bad Langensalza (z piękną starówką odrestaurowaną w 1990 roku) zapiera dech w piersiach i gwarantuje niezakłócony niczym relaks. Ten największy w Niemczech obszar leśny w 2011 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO

Saksonia – barokowe pałace i lampka wina
Wspaniałe miasta, imponujące rzemiosło, cudowna przyroda i kulinarne rozkosze – to wizytówka Saksonii. Wszyscy znają Drezno, barokową „Florencję nad Łabą” i Lipsk, modne miasto na nabrzeżu, ale w przyszłym roku to Chemnitz zajmie centralne miejsce jako Europejska Stolica Kultury. Miasto najlepiej zwiedzać, podążając śladami historii architektury – od ogromnych budowli fabryk z czasów industrializacji, przez urocze dzielnice w stylu secesyjnym i neoklasycystycznym, aż po modernizm z czasów NRD.

Warto jednak oderwać się na chwilę od zwiedzania zabytków, by poznać bliżej uroki tutejszej przyrody. Takich formacji skalnych, ruin i zamków jak w Szwajcarii Saksońskiej nie znajdzie się nigdzie indziej. Wyjątkową atrakcją będzie też wizyta w pałacu Wackerbarth – jednej z największych w Saksonii winnic produkującej wina musujące. To także ważny punkt na Saksońskim Szlaku Winnym, biegnącym od Pirny przez Drezno, Miśnię po Diesbar-Seußlitz.

Bajkowy wodny świat Meklemburgii
Zwiedzający ten region koniecznie powinni zatrzymać się w Stralsundzie i Wismarze (są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO), gdzie ceglana architektura gotycka i barokowa świadczą o historycznej hanzeatyckiej świetności regionu. Stralsund jest też siedzibą Oceanarium (Ozeaneum), które poprzez wystawy poświęcone przybrzeżnej i podwodnej faunie i florze opowiada o związkach miasta z morzem i wpływie człowieka na środowisko. Meklemburgia to także wspaniały Schwerin i oszałamiająca przyroda uwieczniona na płótnie przez Caspara Davida Friedricha, którego prace podziwiać można w Greifswaldzie. Na koniec warto odwiedzić Pojezierze Meklemburskie – idealne miejsce na turystykę rowerową i wyprawę kajakiem. Wypoczynek ułatwią liczne obiekty noclegowe, pola namiotowe, punkty gastronomiczne, rozsiane po okolicznych miastach i wioskach. Latem jeziora wyglądają szczególnie spektakularnie – pokryte liliami wodnymi tworzą przepiękne morze kwiatów.

Schwerin: bajkowy zamek – dawna rezydencja meklemburskich książąt, dziś siedziba parlamentu Meklemburgii-Pomorza Przedniego, ©Francesco Carovillano/DZT

Meklemburgia-Pomorze Przednie to nie tylko hanzeatyckie miasta, ale także idylliczne krajobrazy. ©Francesco Carovillano/DZT

Więcej informacji na stronie: https://www.germany.travel/en/inspiring-germany/fall-of-the-wall.html

TEKST: Ewa Kubaczyk

ZDJECIA:

Berlin: East Side Gallery, galeria-pomnik o długości 1316 m stworzona przez artystów z całego świata na fragmencie Muru Berlińskiego. ©Philip Koschel/visitBerlin
Jeziora Brandenburgii i rozlewiska Odry to dziś prawdziwy raj dla miłośników wypoczynku na wodzie. ©Florian Trykowski/DZT
Dessau: Królestwo Ogrodów Dessau-Wörlitz to gwarancja spokojnego wypoczynku na łonie natury. ©Michael Deutsch/Kulturstiftung Dessau-Wörlitz
Schwerin: bajkowy zamek – dawna rezydencja meklemburskich książąt, dziś siedziba parlamentu Meklemburgii-Pomorza Przedniego, ©Francesco Carovillano/DZT
Meklemburgia-Pomorze Przednie to nie tylko hanzeatyckie miasta, ale także idylliczne krajobrazy. ©Francesco Carovillano/DZT

Połączone miasto. Berlin świętuje 35. rocznicę upadku Muru Berlińskiego

Related

Archiwum

Tagi