Leżący u podnóża Beskidów Cieszyn należy do najładniejszych miast w Polsce. Klasycystyczne, secesyjne i modernistyczne kamienice projektowali głównie architekci wiedeńscy.
Naczelnym architektem w XIX-wiecznym Cieszynie był Józef Kornhausel – autor przebudowy Góry Zamkowej, projektant Myśliwskiego Pałacu Habsburgów oraz fasady cieszyńskiego ratusza, a także pałaców książąt Lichtensteinów, hrabiów Esterhazych w Baden pod Wiedniem i wesołego miasteczka na wiedeńskim Praterze. Teatr w Cieszynie jest dziełem Atelier Fellner & Helmer, które wybudowało 48 teatrów, m.in. w Salzburgu, Karlsbadzie, Berlinie, Zurychu i oczywiście w Wiedniu. Widownia i foyer teatru cieszyńskiego są cackami secesyjnymi. Andrzej Wajda kręcił tu sceny do „Ziemi Obiecanej”, a Jerzy Sztwiertnia do serialu o Helenie Modrzejewskiej.
Po podziale w 1920 r. na Cieszyn i Český Těšín (granica biegła na Olzie) najładniejsza część miasta z rynkiem i Górą Zamkową pozostała po stronie polskiej, a część przemysłowa – po czeskiej. Przez długie lata do Czech wchodziło się mostem Przyjaźni, do Polski wracało mostem Wolności, a na granicy bywały bardzo szczegółowe kontrole. Dziś to już historia. Po przystąpieniu Polski do strefy Schengen granicę przekracza się swobodnie, a mosty stały się miejscem wydarzeń kulturalnych.
W latach 90. XX w. miasta nawiązały współpracę, by Cieszyn znów funkcjonował jako jeden organizm miejski. Od dawna pełnią wspólnie funkcję stolicy Śląska Cieszyńskiego. Organizują razem imprezy, które integrują mieszkańców obu brzegów Olzy, a także przyciągają gości z głębi Polski, Czech i z innych krajów.
Nocne buszowanie
Wiosna w Cieszynie to przede wszystkim gratka dla miłośników kina i amatorów niekonwencjonalnego zwiedzania muzeów. Na przełomie kwietnia i maja (30.04-5.05) już po raz 15. odbędzie się największa na Śląsku impreza filmowa – Przegląd Filmowy „Kino na Granicy” prezentujący filmy czeskie, polskie, słowackie i węgierskie. W tym roku m.in. retrospektywa słowackiego klasyka Petera Solana, przegląd dzieł Jerzego Stuhra i cykl filmów o rzekach. Cykl „Granice i mury świata” poświęcony będzie relacjom Izrael – Palestyna. Wieczorami w klubie festiwalowym odbędą się koncerty.
Cieszyńska Noc Muzeów odbędzie się w tym roku z 24 na 25 maja. Weźmie w niej udział kilkanaście instytucji. Niezwykle interesująco zapowiada się spacer po byłym punkcie odprawy celnej i spotkanie z byłymi celnikami. Podzielą się oni wspomnieniami ze swojej specyficznej pracy, opowiedzą, co się wówczas znajdowało na moście Przyjaźni.
Tej nocy będzie można pobuszować m.in. po Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Muzeum Těšínska, Muzeum Protestantyzmu i Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. Drzwi do na co dzień niedostępnych dla zwiedzających zakamarków otworzy cieszyński Teatr i oddział Archiwum Państwowego. Książnica Cieszyńska zorganizuje m.in. pokazy konserwacji starodruków. Można będzie zobaczyć zabytkową salę sesyjną w ratuszu, którą osobiście inaugurował Franciszek Józef I. W tę noc otwarte są galerie Zamku Cieszyn oraz najstarsze zabytki Cieszyna – romańska rotunda i Wieża Piastowska. Czechy organizują Noc Kościołów, więc w Českým Těšínie będzie można zwiedzać świątynie. W Cieszynie na nocne zwiedzanie zapraszają kościół św. Marii Magdaleny i Ewangelicki Kościół Jezusowy – jeden z sześciu tzw. kościołów łaski, które cesarz Józef I pozwolił wybudować na Śląsku. Nie mogły one stać w obrębie murów miejskich i nie bliżej niż w odległości strzału armatniego od miasta. Dlatego wszystkie są ogromne, bo musiały pomieścić wiernych z dużego obszaru. Cieszyński Kościół Jezusowy jest największym kościołem ewangelicko-augsburskim w Europie Środkowo-Wschodniej – mieści ok. 6 tys. osób.
Festiwal Teatralny „Bez granic”
5-8 czerwca odbędzie się organizowany przez Solidarność Polsko-Czesko-Słowacką Festiwal Teatralny. W programie konkurs o „Złamany Szlaban”, prezentacja współczesnych dramaturgów „Dramat bez granic” , akcja edukacyjna „Interwencja Teatralna” oraz konferencja „Dialogi Havlovskie: doświadczenia 1968”. Spektakle odbywają się w cieszyńskim teatrze oraz w divadle w Českým Těšínie, w którym znajduje się jedyna scena polska poza granicami naszego kraju.
Industriada
Święto Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego jest wzorowane na niemieckiej Extra Schicht, odbywającej się w Zagłębiu Ruhry. Śląski szlak obejmuje 36 obiektów, m.in. Muzeum Drukarstwa w Cieszynie.
Tegoroczna Industriada (8 czerwca) odbędzie się pod hasłem „Energia”. Trwają starania, by wzorem ubiegłego roku, między obiektami biorącymi udział w święcie kursowała bezpłatna komunikacja. Do lokalnej, cieszyńskiej Industriady zostaną dodatkowo zaproszone Drukarnia OffsetDruk i Media, i Introligatornia introALS – zakłady, które na co dzień nie są udostępniane do zwiedzania.
W kręgu sztuki
Czerwcowe Święto Trzech Braci nazwą nawiązuje do legendy o powstaniu Cieszyna, według której przy źródle zeszły się drogi trzech braci. Ciesząc się ze spotkania, postanowili na pamiątkę założyć tu gród i nazwać go Cieszynem. Dziś na miejscu źródła znajduje się zabytkowa Studnia Trzech Braci. A ideą organizowanego od ponad 20 lat święta jest integracja mieszkańców polskiej i czeskiej części miasta. Plenerowe koncerty i występy kabaretów odbywają się na rynkach po obu stronach granicy.
Z nadejściem lata zaczyna się w Cieszynie wielki, interdyscyplinarny Festiwal Europejskich Szkół Artystycznych i Twórczości „Kręgi Sztuki”. W jego programie znajdują się warsztaty filmowe, teatralne, muzyczne, fotograficzne. Towarzyszą im interesujące wykłady. W tym roku zajęcia filmowe poprowadzi Wojciech Marczewski, a muzyczne Maria Pomianowska.
Bardzo bogaty będzie przegląd filmowy „Wakacyjne Kadry w Kręgu Sztuki”. Złoży się na niego aż 11 cykli, m.in.: „Przegląd nowego kina polskiego”, „Przegląd etiud studenckich”, „Współczesne kino skandynawskie”. Zaplanowano też spektakl teatralny, wystawy i wiele koncertów.
Kalendarium
30 IV – 5 V: 15. Przegląd Filmowy „Kino na Granicy” (Kinonagranicy.pl)
24 V: Cieszyńska Noc Muzeów
5-8 VI: Festiwal Teatralny „Bez granic” (borderfestival.eu)
8 VI: Industriada
14-16 VI: XXIII Święto Trzech Braci
VII: Festiwal Europejskich Szkół Artystycznych i Twórczości „Kręgi Sztuki”
Szczegółowe kalendarium imprez na www.cieszyn.pl
Cieszyńskie Centrum Informacji
Cieszyn, ul. Rynek 1
tel.: +48 33 479 42 49, +48 33 479 42 48
faks: +48 33 852 14 87
e-mail: mci@um.cieszyn.pl
api@olza.pl, cieszyn@slaskie.travel
Tekst publikowany na łamach magazynu “Świat Podróże Kultura” w numerze maj-czerwiec 2013 na str. 98-103.